Taşlaşmış Ağaçlar nedir ve Türleri nelerdir?

Olur da şanslıysanız bir hafta sonunda çıktığınız doğa yürüyüşünde ormanda tahtaya benzeyen bir taş yada taşa benzeyen bir ağaç parçası bulabilirsiniz. 

Dünya üzerinde pek çok farklı taşlaşmış ağaç türü bulunur, ancak bunları tanımlamadan önce taşlaşmış ağacın kendisi hakkında biraz daha fazla bilgi sahibi olmak önemlidir.

Peki bir ağaç nasıl da değerli bir taş olabiliyor?

Taşlaşmış ağaç nedir?

Aslında şu soruda en çok sorulanlar arasındadır ki aynı anlamı taşır Fosil ağaç nedir? demekte en kısa açıklama şu şekilde olmalıdır. Taşlaşmış ağaç binlerce hatta milyonlarca yılda oluşmuş fosillerdir. Bu taşlar hayatlarına tohum olarak başlar ve taş olarak son bulur. 

Normal şartlarda bu sürelerde organik olan hayat son bulur. Fakat oksijen ve diğer dış etkilerden saklanabilen yani kaplanan ağaçlar taşlaşarak günümüze ulaşmaktadır. 

Yerde yatan bir sürü taşlaşmış odun bulamamış olsanız da, bu durum oldukça yaygındır. Tipik olarak, tortul veya volkanik kaya birikintilerinde bulunur. 

Türkiye’deki fosil ağaç kalıntıları yaklaşık 160 milyon yıllık?

Fosil ve taşlaşmış ağaçlar Türkiye’de mevcut. Yaşları ise yaklaşık 18 ile 23 Milyon yıl aralığındadır. Bu aralık oldukça geniştir ve bu yüzden çeşitlilikte oldukça fazladır. Ülkemizdeki taşlaşmış ağaçların tarihi ise 160 milyon yıl öncesine kadar bu topraklarda yaşayan arokaryalara kadar uzanmaktadır.

Türkiye’de ve Dünyada Kaç tür taşlaşmış ağaç cinsi veya türü vardır?

Taşlaşmış ağacın “türlerini” birkaç şekilde sınıflandırmak doğru olur. İlk etapta fosilleşmiş olan ağacın türünü tespit etmek gerekir.

Bu türlerin çoğu modern ağaç türleriyle akrabadır, ancak bunların tarih öncesi örnekler olduğunu unutmayın. Yani taşlaşmış bir ginkgo parçası bulursanız, modern ginkgo’nun atasal bir akrabası olarak tanımlanabilir, ancak tam olarak aynı olmayacaktır. Ayrıca tarih öncesi çağlardan beri var olan sekoya gibi ağaçların taşlaşmış örneklerini de bulabilirsiniz.

Taşlaşmış ağaç türlerini belirlemek?

Ne tür taşlaşmış ahşaba baktığınızı anlamanın en iyi yolu hücre yapısını incelemektir. Ne yazık ki hücre yapısı çoğu zaman tahrip olur, ancak korunduğu durumlarda orijinal türü belirleme şansınız vardır.

Bunu yapmak için muhtemelen bir mikroskoba ihtiyacınız olacak. 10x-800x büyütmeyi kullanarak hücreleri incelemeniz gerekebilir. Hücre yapılarının bir çizelgesini alırsanız, çapraz referans yapabilir ve eğitimli bir tahminde bulunabilirsiniz. Örneğin mısıra benzeyen bir yapı görüyorsanız büyük ihtimalle gingkoya bakıyorsunuzdur. Düz sıralar halinde yuvarlak hücreler görüyorsanız, taşlaşmış bir kozalağı inceliyor olabilirsiniz.

Ayrıca ışık yansımalarına da bakabilirsiniz. Bunlar, ağaç gövdesinin ortasından yarıçap boyunca kenara uzanan hücrelerin parmaklarıdır. Işınlar bir başka ipucudur, çünkü bir ağaç türünden diğerine oldukça fazla çeşitlilik vardır.

Farklı genişliklerde ışınlar görürseniz, meyve veren bir ağaca bakıyor olabilirsiniz. Aynı genişlikte çok sayıda dar ışın görürseniz, bu bir çam ağacı olabilir. Çam ağaçları ayrıca, aslında reçine kanalları olan daha büyük “hücrelere” sahip olabilir.

Taşlaşmış ağaç genel olarak neyden oluşur ve hangi mineralleri barındırır?

Bu fosillerde genellikle silikat mineralleri ahşabın yerini alır. Kuvars oldukça yaygın bir örnektir. Kuvars güçlü bir bölünmeye sahip olduğundan, oldukça eşit bir şekilde bölünmesi ve ağacı komple kaplaması kolaydır. Bu nedenle, taşlaşmış bir ormanda yürürken, sanki biri balta almış ve onları ortadan ikiye bölmüş gibi görünen birçok fosilleşmiş kütük göreceksiniz. Bu, birçok kaya avcısı ve gezgin için oldukça şaşırtıcı bir manzaradır. Gerçekte ise bu kuvarsın doğal bir kırılmasıdır.

Taşlaşmış ahşapta başka mineral türleri de bulunabilir. Örneğin kalsit veya pirit ile taşlaşmış ahşap veya hatta opal (büyük miktarda su içeriği ve kristal olmayan bir yapı içerdiğinden tipik olarak bir mineraloiddir) bulabilirsiniz.

Taşlaşmış ağacın rengi ne renktir?

Renk temelinde ağaç veya mineral türlerini belirlemeye çalışmak isteyebilirsiniz, ancak taşlaşmış ahşapta bulunan çok çeşitli tonlar genellikle eser elementlerin varlığının sonucudur. İşte size maddeler halinde hızlı bir kılavuz:

• Siyah genellikle karbonun varlığını gösterir.
• Yeşil veya mavi tonlar genellikle kobalt, bakır veya kromdan gelir.
• Siyahımsı ve sarı renkler manganez oksitlerin sonucu olabilir.
• Manganezden pembe veya turuncu sonucudur.
• Kırmızı, kahverengi ve sarı tonlara demir oksitler katkıda bulunur.

Bu renkleri gördüğünüzde, minerallerle birlikte hangi eser elementlerin bulunduğunu bilirsiniz. Ancak dikkat: renkler tek başına mineralleri veya orijinal ahşabın türünü ortaya çıkartmamaktadır.